Uchambuzi: Fid Q – Propaganda (III)

na Bahati Mabala na Steven Nyabero

Mtunzi alianza kwa kugusia mahusiano ya sanaa na jamii, lakini baadae akazama zaidi kwenye “vita”: wanaokula ili waishi dhidi ya wanaoishi ili wale. Uchambuzi unaendelea kwa kujadili ubeti wa pili: Fid Q Propaganda – Lyrics.

Ile safari yetu ya Kigoma hadi Zambia kwa nia ya kufurahisha macho tu imekufa katikati ya ubeti wa kwanza. Dira ya mtunzi inatuelekeza kwenda Kongo ya Patrice Lumumba. Je, mtunzi anafungamana na Wabelgiji au harakati za Lumumba na wafuasi wake?

Kuna dhana miongoni mwa mashabiki wa muziki kwamba Fid Q/Fareed Kubanda hafuatilii au hapendi kuongelea siasa kwenye tungo zake. Kama ilivyojadiliwa kwenye aya za awali, neno ‘propaganda’ huhusishwa na michakato ya kisiasa zaidi. Ukiacha hayo, bila shaka uchambuzi wa ubeti wa kwanza umefungua fikra zako, na labda sasa hivi unaafiki mtunzi alikuwa anaegemea kwenye siasa zaidi, hasa mwishoni mwa ubeti wa kwanza.

Ubeti wa pili unaanza kama ubeti wa kwanza. Mtunzi — kama msanii — anazungumzia mambo yanayomkuta akiwa mitaani nyakati za usiku; wakati macho yetu hayaoni vizuri. Akiwa kwenye shughuli zake, ‘polisi wanamkamata’. Wanajua wanachokifanya kwasababu huwa wanasema, ‘Fid Q uko chini ya ulinzi kwa kosa la uzururaji’. Je, hawa polisi ni sehemu ya hadhira ambayo humsikiliza wakati anatumbuiza? Halafu baadae ‘wanamuotea’ kwenye vichochoro akielekea nyumbani?

Kisa cha bughudha zote hizi ni nini? Wanataka kumpiga pingu “ukweli”? Hapana, wanataka ‘kitu kidogo’. Cha kushangaza ni kuwa hata hawajifichi ‘wanapotoa ishara kama wanavuta uradi wa tasbih‘. Kuomba rushwa kwao ni desturi; ni sehemu ya maisha na imekuwa kama dini tu.

Mtunzi afanye nini? Ingawa inamuuma, anaangalia upuuzi wote huu kwa jicho la kifalsafa. Polisi kumbughudhi na kuomba rushwa tu ni ‘jambo baya’ ambalo ‘halimdhuru kimwili’. (Wengine hupewa mkong’oto!) Ni kama vile ‘jema lisilo na faida yoyote ile’.

Anachotaka na anachojali zaidi ni ‘kuendelea kusikika kila sehemu anavyotoa mawaidha’, akiamini ipo siku nasaha zake zitaangukia kwenye masikio ambayo yana dhamira ya kuwatatua “matatizo” kwenye jamii. Kama akifa ‘ataacha pengo’, kwa kuwa yeye ni mmoja wa wachache sana ambao wanaweza kubadili mawazo na mitazamo ya watu juu ya maisha. Kama hiyo haitoshi, mawaidha yake yanaweza kufanya watu wafanye mambo ambayo hawakuwahi kufikiria kuwa ipo siku watakuja kuyafanya. Yaani, ‘hata wakulima wanaweza kujikuta wanameza mbegu’.

Jamii ambazo zimeendelea zina uwiano sahihi wa watu wenye vipaji, fikra na mitazamo mbalimbali. Jamii yetu ina uwiano sahihi? Je, wangapi huchukulia wimbo ‘Propaganda’ kama ni harakati za kujikomboa? Kama ambavyo mwanamapinduzi  ‘Chegu’ (Ernesto “Che” Guevara) angefanya?

Au tunachukulia hii kazi ya fasihi kama burudani tu; kwa kuangalia mambo juu juu kama ilivyo desturi yetu?

Anasadiki ukiwa ‘mkali kama jamaa aliyetengeneza midundo inayosindikiza mawaidha yake, Marco Chali, watu watakuja kukuelewa tu.’  Lakini, kwa upande mwingine, bahati mbaya jamii yetu imejaa ‘wajinga ambao hutumia muda mwingi kujadili watu’. ‘Wivu ndio kitu ambacho kinawadumaza na kuwaua kifikra’.

Jamii inaambiwa, ‘rafiki sio urafiki usipochanganywa na kazi’. Kinyume na dhana ambayo wengi wetu tunayo, mtunzi huamini urafiki wa kweli lazima uhusishe juhudi za kuleta maendeleo. Haoni umuhimu wa marafiki ambao hawashirikiani kwenye harakati za kujikwamua kimaisha. Ila, kama wengi tunavyojua, urafiki uliochanganywa na kazi huambatana na majaribu; hapo ndipo utajua upi ni urafiki wa kweli. Urafiki unafananishwa na mlango, ambao ili uitwe mlango lazima ujaribiwe kwa ‘kufungwa au kuachwa wazi’.

Wale ambao wameusikiliza huu wimbo mara nyingi, wakaangalia ni sehemu gani fanani anatumia lugha kali, wapi anapaza sauti, basi mistari hii ya mwisho inayofuata inaweza ikachukuliwa kama inatoka kwenye kinywa cha mtu mwenye “msimamo mkali”. Yote aliyokuwa anayoongelea yanampa ghadhabu na anashindwa kujizuia kuiambia hadhira kuwa ‘haipaswi kumuamini muongo hata kama akiongea ukweli’! Ni wazi kuwa amechoshwa na “matatizo” ambao wanatudanganya kila kukicha.

Lakini, si hata saa ya ukutani isiyo na betri inasema ukweli mara mbili kwa siku? Kwanini anakuwa mkali hivi?

Angalia sehemu ambazo kuna fukuto sasa hivi: minong’ono ya chini chini ambayo huchukuliwa kama vichuguu huweza kujiunga na kutengeneza mlima! Ndio kinachotokea kwa mtunzi…

Anaamua kukemea baadhi ya tabia za wale “matatizo” wanaoishi ili wale, ‘dhambi kutumia dini kama njia ya kututapeli!’ Ananyoosha kidole kwa wanaoishi ili wale, ambao wana mamlaka zaidi kwenye jamii, na kutuambia, ‘wale “matatizo” wanajiingizia kipato kwa kivuli cha misaada’.

Hasira zinampanda na anashindwa kujizuia kupaza sauti, anatuambia ‘hawatufundishi kuwa viongozi’ ili tuwe mstari wa mbele ‘kufuata na kutekeleza chochote kile kinachotoka kwenye vinywa vyao’. Hawatufundishi kufikiria, kujenga hoja na kuamua kufanya mambo kwa matakwa na manufaa yetu sisi tunaokula ili tuishi. Lakini mara nyingi tunapowachunguza viongozi wetu ndipo ‘utata na siri zinapovuja’ na kugundua kuwa hawana nia njema nasi.

Tukishagundua hayo yote, je, tunachukua hatua zozote kuwatatua hao “matatizo”? La hasha. Hapana. Hiyo ndio ‘tabia yetu ambayo imetujenga’ na matokeo yake “matatizo” hujirudia-rudia. Kama “ukweli” alivyofanya kwenye ubeti wa kwanza, hawalaumu watu wenye mamlaka au viongozi tu. “Ukweli” hafungamani na upande mmoja. Anawaambia wanaoishi ili wale ambao hulalamika kila kukicha kuwa ‘wana nguvu ya kuendesha maisha yao kama wakitaka’.

Kwa hiyo, ‘kama wanatamani asali basi wajiandae kukwepa nyuki’. Kwa maneno mengine, ugoigoi hauiwezi kukuletea kile unachotamani; ni lazima kuwajibika. Fanani anaamua kwenda hatua moja mbele na kuwaambia wale wanaokula ili waishi kuwa wao ‘wana mawe tu mikononi mwao’. Lakini, upande wa pili huko, ‘wanaoishi ili wale wana bunduki’! Kwa mantiki hiyo, harakati za kujikomboa zinahitaji juhudi za ziada, ambazo fanani amezijadili kwa kirefu kwenye ushairi wake.

Hakuishia hapo. Mtunzi kaingalia jamii yetu kwa muda mrefu na anaamini ameilewa vizuri kiasi kwamba anaweza kutabiri kitakachotokea baada ya kuwasilisha ushairi wake.

Anadhani mambo yote aliyosema yatachukuliwa kama ‘uchunguzi wa kisayansi ambao haukufanikiwa’, kwa sababu hadhira itashindwa kuelewa nini anachojaribu kusema. Hadhira “itashangaa” tu ikiona ‘ng’ombe akila nyasi tu halafu anatoa maziwa’. Yaani, haitasumbuka kutafiti na kujifunza nini hutokea kwenye mfumo wa umeng’enyaji wa chakula, chakula kilichomeng’emywa hufanywa nini kwenye utumbo mdogo na kuishia kwenye mfumo wa damu n.k. Wengi wetu tutaangalia kilichoingia ni kijani na kinachotoka ni cheupe. Au kilichoingia ni yabisi na kinachotoka ni kimiminika. Basi.

Mtunzi amewasilisha anachoamini kuwa ni “ukweli” kwa hadhira ambayo anadhani inafuatilia vitu ambavyo vinaendelea kwenye jamii — aidha kwa kusoma magazeti au kupitia vyombo vingine vya habari. Alichosema Fareed ni upande wa pili tu wa sarafu ambao aghalabu hufichwa na “wahusika”.

Kwa mantiki hiyo basi, kama umeelewa maana sahihi ya neno propaganda, je, mtu ambaye anasikia baadhi ya mambo yaliyojadiliwa kwenye beti kwa mara ya kwanza kabisa, huu ushairi kwake utakuwa ni propaganda?

Zinazohusiana na hii makala:

• Uchambuzi: Propaganda (I)
• Uchambuzi: Propaganda (II)
• Five Questions with Fid Q